در روزهای اخیر شاهد افزایش نرخ ارز در بازار غیررسمی هستیم. کارشناسان این روند را ناشی از انتظارات تورمی، عدم پیش‌بینی‌پذیری در وضعیت اقتصادی داخلی و ناترازی‌های موجود در بخش‌های مختلف مالی می‌دانند.
به گزارش بنکر (Banker)،این در حالی است که در بازار ارز رسمی، که بخش عمده‌ای از مبادلات ارزی کشور در آن انجام می‌شود، نرخ‌ها نه تنها ثبات داشته بلکه در برخی موارد نیز کاهش یافته است.
وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی در حال تلاش برای نزدیک‌کردن نرخ‌ها در بازار نیمایی و غیررسمی هستند و فعالیت رسمی بازار ارز تجاری از ۲۴ آذرماه آغاز شده است.
این بازار به تدریج به محور اصلی فعالیت‌های ارزی کشور تبدیل خواهد شد و صادرکنندگان و واردکنندگان خواهند توانست در فضایی تعاملی و خارج از نرخ‌گذاری‌های دستوری، ارز را معامله کنند.
همزمانی آغاز فعالیت بازار ارز توافقی با تعطیلات ناشی از آلودگی هوا و ناترازی انرژی، موجب شد تا بسیاری از شرکت‌ها و دارندگان ارز قادر به عرضه ارز خود در این بازار جدید نباشند.
اما با پایان تعطیلات، نرخ‌ها در بازار توافقی در محدوده مناسبی مبادله شد و رضایت خریداران و فروشندگان را در پی داشت.
اخیراً دولتمردان اقتصادی اعلام کرده‌اند که با استقرار کامل بازار توافقی و ورود ارز پتروشیمی‌ها، پالایشگاه‌ها و بخش معدنی به این بازار در ماه آینده، و همچنین افزایش عرضه در این بازار، انتظار می‌رود که بازار ارزهای داخلی به سمت کاهش حرکت کند.
انتظارات تورمی و ناترازی‌ها
تحلیل‌های مربوط به تحولات نرخ ارز در بازار غیررسمی نشان می‌دهد که این بخش به شدت تحت تأثیر انتظارات تورمی و عوامل روانی قرار دارد. این موضوع در سال‌های گذشته نیز مشهود بوده است.
اکثر افزایش‌های نرخ ارز در دهه‌های اخیر ریشه در ناترازی‌های کلان اقتصادی، نظیر بالا بودن سطح تورم و انتظارات تورمی، رشد نقدینگی و کسری بودجه دارد.
در چنین شرایطی، نمی‌توان انتظار ثبات نرخ ارز را داشت. به همین دلیل، اصلاحات اقتصادی با رویکرد رفع ناترازی‌ها در دستور کار تیم اقتصادی دولت قرار گرفته است.
اخبار سیاسی و تأثیرات منفی رسانه‌ای
ناترازی‌هایی از قبیل ناترازی نظام بانکی، ناترازی در بودجه، ناترازی در بخش انرژی و ناترازی شرکت‌های دولتی و صندوق‌های بازنشستگی، هر یک به نوعی بر شاخص‌های کلان اقتصادی تأثیر می‌گذارند.
بازار غیررسمی ارز همچنین تحت تأثیر رخدادهای سیاسی و خبرسازی‌های رسانه‌ای قرار دارد.
هر زمان که موج اخبار منفی علیه ایران شدت می‌گیرد، نوسانات در بازار ارز نیز افزایش می‌یابد.
در پاییز امسال، این عوامل روانی دوباره بر بازار ارز تأثیر گذاشته‌اند.
تهدیدات رژیم صهیونیستی، انتخابات آمریکا، شایعات در مورد کاهش فروش و صادرات نفت و تحولات منطقه از جمله رویدادهای سیاسی مؤثر بر بازار ارز در ماه‌های اخیر بوده‌اند.
خروج سرمایه و رشد تقاضای داخلی
یکی از مهم‌ترین عوامل نوسانات ارزی، خروج سرمایه به شکل تقاضای بالای نگهداری دارایی‌های خارجی به نسبت دارایی‌های داخلی است.
هر گونه شوک داخلی و خارجی، نوسانات ارزی و عدم پیش‌بینی روند نرخ ارز، می‌تواند موجب تشدید خروج سرمایه شود.
در انتهای پاییز، بازار ارز با انباشت تقاضا برای تسویه حساب‌های شرکت‌ها با شرکای تجاری خود در پایان سال میلادی مواجه است.
همچنین در فصل زمستان، تقاضا برای ارز خدماتی، به ویژه برای مسافرت‌های بین‌المللی و ثبت‌نام دانشجویان، افزایش خواهد یافت و به همین دلیل بخشی از افزایش نرخ ارز به تقاضای فصلی نسبت داده می‌شود.
تحلیل و بررسی ورود به بازار جدید
بازار ارز تجاری قرار است به عنوان معیار اصلی داد و ستد ارزی و نرخ‌دهی به بازارها، جایگاه خود را در نظام ارزی کشور تثبیت کند.
به طور کلی، با توجه به جذابیت نرخ ارز نیمایی که ناشی از فاصله قیمتی بین بازار غیررسمی و قیمت واقعی ارز است.
باید پیش‌بینی کرد که بخشی از متقاضیان ارز نیمایی که در صف تقاضا قرار دارند، با تغییرات جدید بانک مرکزی احتمالاً از این صف خارج خواهند شد.
به موازات آن، واردکنندگان واقعی که در گذشته به دلیل عدم تخصیص ارز مجبور به مراجعه به بازار غیررسمی بودند، اکنون قادر خواهند بود به‌طور رسمی واردات خود را انجام دهند.
این امر، در بلندمدت می‌تواند باعث کاهش تقاضا در بازار غیررسمی شود.
در این شرایط، انتظار می‌رود که حذف سقف ارز نیمایی به کاهش معنادار تقاضا نسبت به عرضه ارز منجر شود و این کاهش اثر مثبتی بر تمامی نرخ‌ها، از جمله نرخ غیررسمی ارز، خواهد داشت.
با توجه به این واقعیت، می‌توان برای بهبود نقشه ارز تجاری از روش‌هایی استفاده کرد که به کاهش وابستگی به مسیرهای غیررسمی تسویه‌های ارزی کمک کند.
این امر می‌تواند با جایگزینی توافقات دو و چندجانبه از طریق دیپلماسی اقتصادی با کشورهای دارای حجم تجاری بالا، به‌ویژه در زمینه کالاهای اساسی، صورت گیرد.
