تأثیر”عملیات بازار باز”بر نرخ سود بانکی

بنابراین عملیات بازار باز به صورت مستقیم  روی نرخ سود سپرده و تسهیلات تأثیر ندارد. به‌طور معمول، بانک مرکزی با ایجاد یک کریدور نرخ سود بانکی که در آن کف و سقف نرخ سود بازار بین بانکی وجود دارد، این نرخ را به نرخ سیاستی که هدفگذاری کرده است نزدیک کند.
بانک‌های مرکزی دنیا به‌طور معمول دخالتی در تعیین نرخ سود ندارند، مگر اینکه بانکی از مسیر صحیح منحرف شده باشد، ترازنامه نامتعادلی داشته باشد و با نرخ‌های بالا بازار را به هم بریزد. اما در عملیات بازار باز که در بسیاری از کشورها اجرا شده است، بانک مرکزی روی نرخ سود بازار بین بانکی یعنی نرخی که بانک‌ها نزد یکدیگر سپرده‌گذاری می‌کنند، تمرکز می‌کند. تمام معاملاتی که در اقتصاد کشور انجام می‌شود، در نهایت با ذخایر بانک‌ها باید نزد بانک مرکزی تسویه شود. در پایان هر روز بانک‌هایی که ذخایر بالایی دارند، منابعی را به بانک‌هایی که کسری منابع دارند با یک نرخ سود مشخص می‌پردازند. حال در صورتی که در نظام بانکداری کمبود ذخایر وجود داشته باشد نرخ سود بین بانکی افزایش می‌یابد و اگر ذخایر زیاد باشد باعث کاهش این نرخ سود می‌شود. این درحالی است که در چندماه اخیربه دلیل افزایش ذخایر بانک مرکزی نرخ سود بازار بین بانکی کاهش یافته است.
به این ترتیب در شرایطی که در بازار بین بانکی یک نرخ کف و یک نرخ سقف وجود دارد، بانک مرکزی سعی می‌کند با خرید یا فروش اوراق دولتی روی این نرخ تأثیربگذارد و آن را به نرخی که هدفگذاری کرده است نزدیک کند. اگر نرخ سود بازار بین بانکی بالا باشد بانک مرکزی با خرید اوراق دولتی از بانک‌ها ذخایر بیشتری را به بانک‌ها تزریق می‌کند و اگر نرخ پایین باشد با فروش اوراق نرخ را سامان می‌دهد.
بنابراین تأثیری که اجرای عملیات بازار باز روی نرخ سود سپرده و تسهیلات می‌گذارد غیرمستقیم و بلندمدت است.
در واقع با توجه به اینکه نرخ سود بازار بین بانکی نرخ مرجع برای تمام نرخ‌های بهره دیگر است، تغییر این نرخ  روی سایر نرخ‌های سود تأثیر می‌گذارد. زمانی که نرخ بهره بین بانکی تغییر کند، بسته به سررسید و ریسک، نرخ بهره سایر بخش‌ها نیز تغییر می‌کند. علاوه براین تغییر نرخ سود بازار بین بانکی  روی هزینه تأمین مالی بانک‌ها نیز اثر دارد.
البته از سخنان رئیس کل بانک مرکزی این‌گونه برمی‌آید که نرخ سود بانکی که هم‌اکنون در بازار وجود دارد، نرخ مناسبی است. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که هدف نهایی عملیات بازار باز کنترل نرخ تورم است.
*کامران ندری/اقتصاددان