در شرایطی که کسب‌وکار بسیاری از فعالان و کاربران حوزه فناوری بیش از یک ماه است در پی اختلال شدید اینترنت با مشکلات عدیده‌ای مواجه شده و تعدادی بی‌کار شده‌اند، وزیر ارتباطات می‌گوید این مدت خبری از قطعی اینترنت نبوده و نمایندگان هم مصرانه در‌حال بررسی مجدد طرح صیانت از فضای مجازی در مجلس هستند. در مقابل اما کیوان جامه‌بزرگی، عضو هیئت‌مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای عنوان می‌کند «اکنون اصلا چیزی به اسم اینترنت نداریم.
آنچه هست یک شبکه دست‌وپا‌شکسته و ناپایدار است که خود مسئولان می‌گویند هیچ حسابی روی تداوم پلتفرم‌های بین‌المللی‌اش باز نکنیم». همچنین صبح روز دوشنبه نامه‌ای با امضای بیش از هزارو ۲۰۰ نفر از مدیران کسبوکارهای حوزه فناوری اطلاعات، متشکل از 13 انجمن و مجمع صنفی فعال، به رئیس‌جمهوری ارسال شده و از این مقام سیاسی کشور خواسته شده که پای شعار انتخاباتی‌اش بماند و محدودیت‌های اینترنت را متوقف کند.
در میان کشمکش‌های داخلی بر سر اینترنت، رویترز نیز اخیرا در گزارشی از همکاری بزرگ‌ترین صرافی ارز دیجیتال در جهان با کاربران ایرانی نوشته است. این در حالی است که فعالان بازار رمزارزها می‌گویند که معاملات ایرانی‌ها در بایننس ناچیز است و فعالان این بازار هم گرفتار تحریم خارجی هستند و هم تحریم داخلی!
معامله‌گر ایرانی میان انبوه ریسک‌های داخلی و خارجی
به گفته مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، موضوع معاملات رمزارز در‌حال‌حاضر هم در مجلس و هم در دولت ذیل حوزه معاونت اقتصادی رئیس‌جمهور در دست اجرا و بررسی است؛ اما هنوز هیچ رسمیتی ندارد و معاملات آن قانونی نیست. با‌این‌حال اقتصاد تورمی ایران، بسیاری از سرمایه‌گذاران سابق بازارهای مالی سنتی از ارز و طلا گرفته تا بورس را ناامید و آنها را روانه بستر غیردستوری معاملات رمزارز کرده است. طبق آخرین برآورد اعلام‌شده توسط اتاق بازرگانی ۱۲ میلیون ایرانی وارد بازار رمزارزها شده‌اند که البته ۷۷ درصدشان با هدف حفظ ارزش پول پا به این بازار گذاشته‌اند.
سرمایه‌گذارانی که باوجود سایر مردم دنیا علاوه بر ریسک‌های معاملاتی‌شان، با ریسک سنگین تحریم خارجی و عدم اینترنت پایدار داخلی هم مواجه هستند.
عباس آشتیانی، رئیس انجمن بلاک‌چین ایران، درباره ریسک‌هایی که این کاربران متحمل می‌شوند به «شرق» می‌گوید: تبادل دارایی‌های رمزنگاری‌شده همیشه مخاطرات زیادی داشته است. حتی اگر کاملا به این حوزه و روش‌های نگهداری امن آشنایی پیدا کرده باشیم و اگر بتوانیم شناسایی کنیم که کدام‌یک از دارایی‌ها از لحاظ بنیادی و از لحاظ فنی پتانسیل رشد دارند، باز با ریسک دیگری هم مواجه هستیم و آن ریسک تبادل است. ریسک تبادل یعنی باید دارایی‌مان را در حالت تبادل متمرکز به داخل یک پلتفرم منتقل کنیم، بعد از آن تبادل انجام دهیم.
بارها هشدار داده شده که پلتفرم‌های تبادل دارایی‌های دیجیتال، کیف پول مردم نیستند. مردم هرگز نباید به آن به‌عنوان محل نگهداری دارایی‌هایشان نگاه نکنند. آن‌طور‌که آشتیانی به «شرق» توضیح می‌دهد در شرایط فعلی دو نوع ریسک برای کاربران ایرانی تشدید شده است؛ تحریم و عدم ثبات در اینترنت. «پلتفرم‌های خارجی اعلام کرده‌اند دارایی‌های خارجی که منشأ آن ایران بوده، با توجه به شفافیت بلاک‌چین و قابلیت شناسایی در آن، شناسایی شده است.
بنابراین این دارایی‌ها یا از ابتدا پذیرفته نشدند یا اگر پذیرفته شده بودند، حالا بلاک شدند. اگر هم از قبل دارایی ایرانیان را پذیرفته بودند، حالا آن دارایی را بلوکه کرده‌اند. همان‌طور که در پلتفرم بیت‌ریت در سال 2018 حجم بالایی از دارایی ایرانیان را فریز کردند و ماجرا به یک مسئله قضائی چندین‌ساله کشید. ریسک جدی ناشی از تحریم برای کاربران این اواخر تشدید هم شده است». او همچنین درباره دومین ریسکی که این روزها به کاربران ایرانی متحمل شده، این‌طور توضیح می‌دهد: پلتفرم‌های تبادل از آنجا که نرم‌افزارهایی متمرکز هستند، در صورت قطع دسترسی اینترنت یا اختلال در آن طبیعتا دچار مشکل می‌شوند.
این‌هم ریسک دیگری است که کاربران چه از پلتفرم‌های داخلی و چه خارجی استفاده کنند، با آن روبه‌رو می‌شوند. جابه‌جایی دارایی‌های رمزنگاری‌شده در بستر بلاک‌چین به‌هیچ‌عنوان اختلال‌پذیر نیست ولی پلتفرم‌های تبادل با توجه به اینکه نرم‌‌افزارهای متمرکز متعلق به شرکت‌ها و در بستر اینترنت هستند، تأثیر می‌پذیرند.
130 هزار میلیارد درآمد از اقتصاد دیجتال، بدون اینترنت؟
رئیس انجمن بلاک‌چین ایران بر این باور است که در‌حال‌حاضر با اختلال اینترنت مواجه هستیم، اگر دامنه این اختلال بیشتر شود و به قطع ارتباط اینترنت داخل با خارج از کشور منجر شود، مسئله بسیار آسیب‌زننده است و افرادی که برای تبادل از پلتفرم‌های خارجی استفاده می‌کنند، آسیب بسیار شدیدتری هم می‌بینند. او می‌گوید: ادامه این روند نه‌تنها آسیب به کسبوکارهای تبادل و معامله‌گران می‌زند بلکه کل حوزه اقتصاد دیجیتال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به گفته آشتیانی، هدف‌گذاری این بوده که امسال 10 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور از طریق رشد اقتصاد دیجیتال انجام بگیرد. نظر به اینکه سال گذشته هزارو 300 هزار میلیارد تومان تولید ناخالص بدون اتکا به نفت در کشور داشتیم، وقتی کشورمان 10 درصد این مقدار را برای اقتصاد دیجیتال هدف‌گذاری کرده باشد، ما امسال باید 130 هزار میلیارد تومان تولید در حوزه اقتصاد دیجیتال داشته باشیم؛ هدفی که دسترسی به آن جز با اینترنت باثبات و متصل به جهان ممکن نیست.
او تأکید می‌کند: من نگران حوزه اقتصاد دیجیتال کشور هستم که آینده محتوم ماست و خود مسئولان وزارت ارتباط مکلف شده‌اند 10 درصد از تولید ناخالص کشور را از طریق آن تأمین کنند ولی با این وضعیت کیلومترها از این هدف دور هستیم.
گزارش رویترز مغرضانه بود
رئیس انجمن بلاک‌چین همچنین گزارش رویترز درباره کمک بایننس به ایرانیان را مغرضانه می‌خواند و می‌گوید: صرافی بایننس مدت‌هاست که اعلام کرده به ایران سرویس نمی‌دهد؛ با‌این‌حال کلمات انتخاب‌شده در گزارش رویترز مغرضانه و محرک بوده است. بایننس کمکی به کسی نکرده و اگر بخشی از ایرانیان از آن استفاده کردند، ریسک آن را هم به جان خریدند.
او ادامه می‌دهد: تخمینی که رویترز آورده استفاده 7.8 میلیارد‌دلاری ایرانیان از بایننس در بازه چهار‌ساله 2018 تاکنون است و مربوط به شخص و شرکت خاصی هم نمی‌شود. این عدد بسیار کوچک است، وقتی بدانیم حجم روزانه تراکنش‌های بایننس 50 میلیارد دلار است. بنابراین این 7.8 میلیارد در چهار سال به یک‌پنجم یک روز تراکنش آن هم نمی‌رسد.
هشدار شدت‌یافتن خروج سرمایه‌های انسانی
محمدرضا شرفی، عضو انجمن بلاک‌چین نیز در گفت‌وگو با «شرق» ضمن تأکید بر اینکه بلاک‌چین با یک اینترنت بدون محدودیت قابل استفاده است، می‌گوید: در‌حال‌حاضر دو محدودیت شدید داریم؛ یکی از خارج و یکی از داخل است.
او ادامه می‌دهد: «با توجه به تحریم‌های ایران باید کاربران هویت ایرانی‌شان را پنهان کنند تا بتوانند از امکانات این فناوری استفاده کنند، ولی الان درحالی‌که سعی می‌کنند در خارج هویتشان را مخفی کنند، در داخل هم امکان استفاده از ابزارهای پنهان‌کردن هویت برایشان وجود ندارد. با این شرایط کل حوزه تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد».
شرفی با اشاره به مهاجرات فعالان حوزه فناوری و رمزارز نسبت به تشدید خروج سرمایه انسانی هشدار می‌دهد و می‌گوید: اکنون عامه مردم و بدنه جامعه که دسترسی‌های خاص ندارند، در این حوزه با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند. ما سال‌هاست جذب سرمایه نداشتیم؛ چون امنیت جذب سرمایه نبوده و این موضوع در حد یک شعار در کشور ما باقی مانده است و بنابراین نگرانی این موضوع را هم نداریم. بحث اصلی ما در‌حال‌حاضر فرار سرمایه است؛ آن‌هم نه فقط سرمایه‌های مادی بلکه سرمایه نیروهای انسانی.
فرش قرمز دوبی و ترکیه برای نیروهای ایرانی
او معتقد است ما با شرایطی که برای فعالیت نیروهای انسانی در این حوزه فراهم کرده‌ایم، در‌حال از‌دست‌دادن آنها هستیم؛ آن‌هم درحالی‌که کشورهای دیگر برای این سرمایه‌ها فرش قرمز پهن کرده‌اند.
شرفی می‌افزاید: همین حالا اکثر افرادی که در این زمینه کار می‌کنند یا به دوبی رفته‌اند یا به ترکیه. خیلی از آنها حتی در همین مدت رفته‌اند. عدم دسترسی در کنار نبود اینترنت پایدار کار را بسیار سخت می‌کند. کسانی که در این فضا مشغول به کار اقتصادی و معامله هستند، نیاز به اینترنت پایدار دارند و عدم پایداری در آن یک ریسک نیست بلکه برایشان یک نابودگر است. ضمن اینکه از این طریق علاوه بر از‌دست‌دادن منابع، احساس ناامیدی را هم به جامعه تزریق می‌کنیم.
طبیعتا افقی که جامعه برای توسعه فعالیت‌های علمی و اقتصادی دارد، با این اقدامات تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. به باور این عضو انجمن، بزرگ‌ترین چالش کشور ما نداشتن ثبات تصمیم‌گیری است و اینکه ما حتی برای یک دوره چهار‌ساله یک دولت هم برنامه‌ریزی نداریم چه رسد به اینکه برنامه 10 یا 20ساله داشته باشیم. بنابراین نداشتن برنامه‌ریزی و عدم شرایط اتکا به قوانین کشور برای هرگونه فعالیتی، اصلی‌ترین مشکل ماست.
