عقد ضمان عقدی است که شخصی پرداخت مالی را که بر ذمه دیگری است بر عهده می‌گیرد متعهد را ضامن و طرف دیگر را مضمون له و شخص ثالث را مضمون عنه یا مدیون اصلی می نامند.
به گزارش بنکر (Banker)، عقد ضمان عقدی لازم است یعنی طرفین هر وقت بخواهند نمی‌توانند آن را فسخ کنند طرفین عقد، ضامن و طلبکار(مضمون له) هستند و با ایجاب و قبول آنها عقد منعقد می‌شود.
در این بخش به بیان شرایط ضمانت و نکات حقوقی که ضامن ها باید بدانند می پردازیم.
شرط مالداری برای ضمانت
مطابق قانون ضامن می تواند شخصی با وضعیت مالی معمولی باشد و لزومی ندارد که شخص ضامن از وضعیت مالی بسیار خوبی برخوردار باشد پس در اینجا سوال پیش می‌آید که:
آیا شخص مفلس و ندار می تواند ضامن شود؟
با توجه به اصول و قوانین حقوقی مالدار بودن ضامن شرط صحت عقد ضمانت نیست و مفلس بودن ضامن عقد ضمان را باطل نمی کند ولی برای طلبکار این حق وجود دارد که اگر بعد از عقد متوجه مفلس بودن یا ورشکستگی و ندار بودن ضامن شود قرارداد را فسخ کند.
شرط آگاهی از میزان دین
با توجه به این که عقد ضمان مبتنی بر احسان است و عقدی مسامحه ای محسوب می شود هدف ضامن کمک کردن به بدهکار می باشد و آگاهی از تمامی شرایط بدهی و میزان آن شرط صحت عقد ضمان نیست ولی عقل حکم می‌کند که ضامن باید قبل از قبول ضمانت از میزان اقساط و مبلغی که ضمانت کرده مطلع شود تا در آینده به دردسر نیفتد ولی عدم آگاهی ضامن از مقدار دینی که ضمانت کرده تاثیری در صحت عقد ندارد.
انواع ضمانت
ضامن شدن برای دیگری دو نوع است نوع اول حالتی است که ضامن به طور کلی و قطعی مسئول پرداخت بدهی می‌شود و بانک ضامن را به عنوان طرف قرارداد می شناسد و اگر اقساط به موقع پرداخت نشودضامن طرف حساب بانک است و بدهی مستقیم از حساب او برداشت خواهد شد.
این نوع ضمانت،ضمان نقل ذمه به ذمه نامیده می شود در نوع دوم در صورت عدم پرداخت اقساط وام بانک ابتدا به بدهکار اصلی یعنی وام گیرنده مراجعه می‌کند و اگر بدهی را پرداخت نکند نوبت به مراجعه به ضامن می رسد این نوع ضمانت،ضمان ضمن ذمه به ذمه نامیده می شود.
مفهوم ذمه ،نقل و ضم در عقد ضمان
ذمه به معنای دین است و نقل به معنای منتقل شدن و ضم به معنای ضمیمه شدن می باشد.
پس در ضمان نقل ذمه به ذمه ، دین از بدهکار اصلی به ضامن منتقل می شود و در ضمان ضم ذمه به ذمه ، دین ضامن ضمیمه دین بدهکار می گردد یعنی اگر بدهکار بدهی را پرداخت نکند ضامن باید بپردازد.
آثار نپرداختن بدهی توسط بدهکار در صورتی که بدهکاراز پرداخت اقساط وام خودداری کند؟
آیا ضامن می‌تواند علیه بدهکار اصلی طرح دعوا کند و مبلغ پرداختی را مطالبه نماید؟
ماده ۷۰۹ قانون مدنی در این باره مقرر کرده است که ضامن حق رجوع به مضمون عنه (بدهکار اصلی) را ندارد مگر بعد از ادای دین…
از این ماده استنباط می شود که در صورت عدم پرداخت اقساط وام از طرف بدهکار اصلی، ضامن ملزم به پرداخت بدهی است زیرا عقد ضمان بین ضامن و بانک بسته شده و ضامن متعهد به پرداخت شده است.
و بدهکار نقشی در این عقد ندارد. ولی ضامن بعد از پرداخت ، حق رجوع به بدهکار اصلی و طرح دعوا علیه او و مطالبه مبلغ پرداختی را دارد.
توجه داشته باشید که حق طرح دعوا و مطالبه مبلغ پرداختی از طرف ضامن تنها در صورتی وجود دارد که ضامن با اطلاع بدهکار ضمانت کرده باشد پس اگر بدهکار از ضامن شدن او آگاهی نداشته باشد ضامن نمی تواند مبلغی را از او مطالبه کند زیرا اصل عقد ضمان مبتنی بر اذن بدهکار نبوده است.
در نتیجه توصیه می‌شود در موقع قبول ضمانت حتماً این کار را با اذن بدهکار انجام دهید نه فقط بر پایه مسامحه و نیت خیر و دوستی.
اثر فوت ضامن بر عقد ضمانت
در صورت فوت ضامن، بدهی که برای آن ضمانت کرده از ترکه او قابل برداشت است با توجه به اینکه طلب مزبور وثیقه دار است بانک برای دریافت طلبش مقدم بر سایر بدهکاران خواهد بود.
بنابراین در صورتی که می خواهید ضامن کسی شوید حتماً قبل از قبول ضمان از تمام نکات قانونی مربوط کسب اطلاع کنید و این را بدانید که شخصی که ضمانتش را می‌کنید ممکن است به هر دلیلی توان پرداخت اقساط وام را از دست بدهد و شما مجبور به پرداخت آن شوید،
پس نکات احتیاطی را رعایت کنید و از شرایط دین ،میزان بدهی و شرایط پرداخت آن اطلاع کامل کسب کنید و برای اطمینان، از بدهکار ضمانتی مثل چک یا سفته دریافت کنید تا اگر بدهی را پرداخت نکرد بتوانید از آنها استفاده کنید.
