در شرایطی که مردم ایران روزهای پایانی هفته را سپری می‌کردند، دلار رکورد 40 هزار تومانی را نیز پشت‌سر گذاشت. نرخ طلا هم در معاملات سکه در بازار ایران رکوردهای قبلی را جابه‌جا کرد.
اما آیا این روند پایدار است؟ آیا مردم حق دارند دارایی‌های ریالی خود را به دلار تبدیل سازند؟ کدام ابزار سرمایه‌گذاری بهتری است؟ قیمت تا ۱۴۰۴ چه سناریوهایی دارد؟ چرا دلار ابزار حفظ ارزش در اقتصاد ایران است؟ این پرسش‌ها و پرسش‌های دیگری از این دست این روزها به تناوب در فضای عمومی کشور تکرار می‌شوند.
در شرایطی که نرخ دلار به رشد بالای خود ادامه می‌دهد، برخی مردم را متهم می‌کنند که چرا از طریق خرید دلار به دنبال حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند. دلار ابزار حفظ ارزش است، چون عمده طرف عرضه و تقاضا در بازار دلار در ید دولت‌ها در ایران است. این دولت‌ها هستند که مشخص می‌کنند دلار در چه حجمی، در چه زمانی و به چه صورتی با چه نرخی توزیع شود، بنابراین ساده‌لوحانه است اگر هر گزاره دیگری غیر از اراده دولت و ساختارهای دولتی را در نرخ دلار تاثیرگذار بدانیم. ممکن است برخی گزاره‌ها به صورت مقطعی در نرخ ارز تاثیرگذار باشند، اما نهایتا این دولت است که مشخص می‌کند دلار با چه نرخی، در چه حجمی و در چه زمانی عرضه شود.
باید توجه داشت عمده درآمد کشور از صادرات و واردات اقلام گوناگون صادراتی ازجمله صادرات نفتی و غیرنفتی در انحصار دولت است. آمارها نشان می‌دهد که این اعداد و ارقام حول و حوش 70درصد عرضه و تقاضا ارزی است. پس دست دولت به نسبت سایر بازیگران ارزی در بازار بسیار بازتر است. این روند فقط مختص بازار ارزی نیست، دست دولت در سایر بازارهایی چون طلا، خودرو، مسکن، سهام و… نیز بازتر است.
در واقع دولت در اقتصاد ایران بزرگ‌ترین ذی‌نفع اقتصادی است و او است که تعیین می‌کند وضعیت بازارها چه شکل و شمایلی داشته باشد. در این شرایط آیا عجیب است که مردم برای حفظ دارایی‌های خود به سمت خرید دلار حرکت کنند؟ خیر، در بهترین حالت با توجه به دست بالا داشتن دلار، این ارز مهم‌ترین ابزار حفظ ارزش است. مساله اصلی در اقتصاد ایران که فقدان آن احساس می‌شود، نداشتن هدف اقتصادی است. اساسا مشخص نیست دولت در اقتصاد ایران چه هدفی دارد. آیا رشد اقتصادی بالا می‌خواهد؟ صادرات بیشتر را طلب می‌کند. به دنبال رفاه است و… به نظر می‌رسد اقتصاد ایران دچار روزمرّگی و تکرار شده است.
دولت‌ها تنها به دنبال روز را به شب رساندن و تامین هزینه‌های مورد نیاز خود هستند. مسوولان اقتصادی کشور باید مشخص کنند که چه راهبرد اقتصادی را هدف‌گذاری کرده‌اند. طی دهه اخیر رشد اقتصادی ایران صفر درصد بوده است. تورم بالای 40درصدی طی سال‌های اخیر و رشد نقدینگی فزاینده. برخی افراد مدام اعلام می‌کنند نباید اقتصاد ایران را دلاریزه کرد؛ گویی برخی می‌خواهند اقتصاد ایران را دلاریزه کنند و برخی هم مخالف آن هستند. از منظر تحلیلی و تخصصی این اظهارات تنها فرافکنی است.
واقع آن است از لپ‌تاپی که با آن کار می‌کنیم تا گوشی که در دست داریم و کفشی که به پا می‌کنیم، همه و همه به نرخ دلار پیوند خورده‌اند. وقتی اقتصادی داریم که در آن در هر ثانیه ۴۵ میلیون تومان نقدینگی خلق می‌شود و رشد اقتصادی یک دهه آن نزدیک به صفر است، با هر تکانه‌ای در عرصه داخلی و خارجی نوسان شکل می‌گیرد و نرخ‌ها بالا می‌رود. این تورم بالا دقیقا قدرت برابری ارزش ریال و دلار را تعیین می‌کند.
قبلا هم توضیح داده‌ام که امروز در اقتصاد ایران تورم بالای 40درصد است و تورم در امریکا معادل 8درصد است. مشخص است که ریال ایرانی در هر سال معادل 35درصد کاهش ارزش را تجربه خواهد کرد. حتی در اقتصادی که تمام واردات و صادراتش تحت کنترل دولت است نیز این اتفاق گریز‌ناپذیر است.
راهکار چیست؟ راهکار این است که ابتدا مناسبات ارتباطی با جهان پیرامونی مدیریت شود، انتظارات تورمی مهار شود. هدف‌گذاری درستی در اقتصاد صورت گیرد؛ اقتصاد به عنوان یک اولویت مطرح شود و تمام ارکان تصمیم‌ساز برای رسیدن به این اولویت تلاش کنند.
*پیمان مولوی
