تاریخچه دلار آمریکا؛ ارز جهان‌نورد

در سال ۱۹۱۴، فدرال‌رزرو ایالات متحده آمریکا اولین دلار را – به همین شکلی که ما امروز می‌شناسیم- چاپ کرد.

کمتر از شش‌دهه بعد، دلار به‌طور رسمی به یکی از مهم‌ترین ارزها در ذخایر ارزی جهان تبدیل شد.

تاریخچه دلار آمریکا با پول و کالاهایی که انگلیسی‌ها در مستعمرات خود از آن استفاده می‌کردند، آغاز شد.

تا پیش از انقلاب استقلال آمریکا، مستعمرات سیزده‌گانه بریتانیا در آمریکا از پول رایج انگلستان، یعنی لیره استفاده می‌کردند.

آمریکایی‌ها با سکه نقره‌ای اسپانیا به نام «دلار» که در مکزیک رایج بود، دادوستد می‌کردند و به‌همین دلیل نام پول ملی خود را بعدها دلار گذاشتند.

سکه دلار نقره‌ای به‌نام تالر (Thaler) از قرن چهاردهم به مدت بیش از سه قرن در اروپا رایج بود و اسپانیایی‌ها آن را حفظ و به مستعمرات خود در قاره آمریکا منتقل کردند.

در دوران جنگ داخلی آمریکا و با تصمیم‌گیری کنگره قاره‌ای در سال ۱۷۷۵، اولین پول رایج قاره آمریکا بیرون آمد. عدم هماهنگی‌ دولت‌ها و کنگره و همچنین هزینه‌های جنگ و اقدامات انگلیس موجب شد، ارزش این پول به‌شکل قابل توجهی ضعیف باقی بماند.

فدرال‌رزرو، بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا، در سال۱۹۱۳ و با تصویب لایحه فدرال‌رزرو در پاسخ به بحران‌های مالی و عدم ثبات یک سیستم ارزی تاسیس شد.

ضرابخانه آمریکا در سال۱۷۹۲ تاسیس و اولین سکه دلار ضرب شد؛ با این حال، تا پیش از سال۱۸۶۳ و تاسیس بانک‌های ملی، این سکه تنها ارز کشور نبود. در طول دهه۱۸۰۰، ارزش دلار به‌واسطه قیمت طلا و دلار نوسان داشت.

زمانی‌که ارزش طلا در مقایسه با نقره افزایش یافت، سکه‌های طلا از گردش خارج شده و ذوب شدند. سکه‌های طلای جدید که بعدها به بازار آمدند، سبک‌تر بودند.

در نهایت سیستم استاندارد طلا در سال‌های ۱۸۷۵ تا ۱۹۱۴ و به‌عنوان اولین سیستم رسمی برای ارزیابی نرخ مبادلات ارزی مورد استفاده قرار گرفت.

در این سیستم دولت به‌طور آزادانه اجازه تبدیل پول به طلا و بالعکس را می‌داد و نرخ مبادله ارزها در بازار معاملات ارزهای خارجی، بر اساس اختلاف قیمت در ارزش اقتصادی اونس طلا و ارز دو کشور مشخص می‌شد.

به بیان ساده‌تر، سیستم استاندارد طلا به این شیوه عمل می‌کرد که کشورها قیمت ارز داخلی خود را در چارچوب میزان مشخصی از طلا تثبیت می‌کردند. در سال۱۹۴۴، نشست‌ها برای راه‌اندازی سیستم برتون‌‌وودز آغاز شد.

در سال۱۹۱۳ و با تصویب لایحه فدرال‌رزرو در پاسخ به بحران‌های مالی و عدم ثبات یک سیستم ارزی تاسیس شد. در آن زمان اقتصاد آمریکا از اقتصاد انگلیس سبقت گرفته بود، اما انگلیس همچنان مرکز تجارت جهانی بود و بخش قابل توجهی از مبادلات جهانی با پوند انجام می‌شد.

همچنین، بیشتر کشورهای توسعه‌یافته، نرخ مبادله ارز خود را با هدف ایجاد ثبات با طلا پیوند می‌دادند.

اما زمانی‌که جنگ جهانی اول در سال۱۹۱۴ شروع شد، بسیاری از کشورها استاندارد طلا را کنار گذاشتند تا بتوانند هزینه‌های نظامی خود را از طریق چاپ اسکناس پرداخت کنند. این روند ارزش پول این کشورها را کاهش داد.

سه سال از شروع جنگ گذشت و آمریکا که به این جنگ ورود نکرده بود، حالا نسبت به انگلیس پول بیشتری برای قرض دادن داشت و این وام‌ها هم به دلار داده می‎شد.

انگلیس که برای حفظ جایگاه خود برای داشتن ارزی پیشرو در جهان، سیستم استاندارد طلا را راه‌اندازی کرده بود، طی این دوره برای اولین‌بار از وام‌دهنده به وام‌گیرنده تبدیل شد. همین روند، آغاز سبقت گرفتن دلار از پوند را به‌دنبال داشت.

در این زمان، ایالات متحده آمریکا، گزینه مناسبی برای کشورهایی بود که مایل به خرید اوراق قرضه دلاری بودند. در سال۱۹۱۹، بریتانیا سرانجام ناچار شد سیستم استاندارد طلا را رها کند.

با سقوط ارزش پوند، سرمایه‌داران هم پول‌های خود را از حساب‌هایشان بیرون آوردند و به‌این‌ترتیب، دلار به عنوان ذخیره ارزی جای پوند را گرفت.

در فاصله دو جنگ جهانی اما کشورها در رقابت‌های اقتصادی از تراکم ذخایر رسمی طلا در بانک‌های مرکزی‌شان به‌عنوان ابزاری برای کسب امنیت مالی در دنیای بی‌ثبات استفاده کردند.

به‌دلیل مشکلات بسیار این سیستم، پس از جنگ جهانی دوم توافق پولی برتون‌وودز جایگزین استاندارد طلا شد. این توافق با حضور نمایندگان از ۴۴ کشور در کنفرانس پولی و مالی سازمان ملل متحد در شهر برتون‌وودز ایالت نیوهمپشایر برگزار شد.

توسعه و طراحی این قرارداد در تاریخ۱۹۴۴ شروع شد و حدود ۲۲ماه طول کشید. در این سیستم، نرخ برابری ارزها بر اساس ذخایر طلای کشور ارزیابی می‌شد؛ اما برخلاف سیستم استاندارد طلا، صندوق بین‌المللی پول در مواقع ضروری، مانند عدم تعادل ترازهای تجاری و مالی کشورها، حق مداخله داشت.

بر اساس این سیستم مالی و توافق برتون‌وودز، این ۴۴کشور متعهد شدند که نرخ تبادل ثابت میان ارز خود و دلار را حفظ کنند. این سیستم به مدت دو دهه اجرا شد. در سال۱۹۷۱ اقتصاد آمریکا دچار تورم شد و فشارهایی در جهت ترک این سیستم مالی وجود داشت.

در نهایت در سال۱۹۷۱، ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور وقت به‌طور یک‌جانبه این توافق را لغو کرد که از آن تحت عنوان «شوک نیکسون» هم یاد می‌شود.

هرچند این اقدام یک‌جانبه منجر به براندازی کامل این نظام پولی نشد؛ اما خروج یکی از پایه‌های اساسی آن، در نهایت منجر به ناکارآمدی آن شد.

در سال۱۹۷۳، نظام نرخ ارز شناور بدون پشتوانه جایگزین نظام برتون‌وودز شد. بر اساس گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول (IMF)، امروز بیش از ۶۱درصد از کل ذخایر ارزی جهان را دلار تشکیل می‌دهد. همچنین حدود ۴۰درصد از بدهی‌ها در جهان به دلار است.