به گزارش بنکر (Banker)، دو‌رقمی‌شدن نسبت چکهای برگشتی به کل چکهای رد و بدل‌شده از نظر ارزش ریالی، بستگی به این مهم دارد که چه سهمی از این چک‌ها همان چکهای قدیمی است و چه سهمی به دستهچکهای جدید اختصاص دارد؟ آیا بانک مرکزی مجازات‌های پیش‌‌بینی‌شده در قانون چک علیه صادرکنندگان چکهای بلاوجه را اعمال خواهد کرد؟
روند یکساله رد و بدل‌شدن چک‌ها نشان می‌دهد که همچنان بخش قابل‌توجهی از دادوستد بین مردم به‌صورت نقد انجام می‌گیرد و ترس فعالان اقتصادی از چک بالاست؛ چه اینکه اگر نتیجه اجرای قانون جدید چک، کاهش نسبت چکهای پاس‌نشده به کل چک‌ها به کمتر از 5درصد باشد، این احتمال قوت می‌گیرد که بخشی از داد‌و‌ستدها به‌ویژه در خرید کالاهای با‌دوام با چک و اقساط انجام پذیرد.
تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی از وضعیت چکهای برگشتی در دی‌ماه امسال نشان می‌دهد که بالغ بر 553هزار فقره چک به ارزش 305هزار میلیارد ریال برگشت خورده که نسبت به آذرماه از حیث تعداد 1.6درصد و از حیث مبلغ 19.6درصد رشد داشته است. به این ترتیب 8.4درصد از تعداد چکهای رد‌و‌بدل‌شده بین بانک‌ها برگشت خورده است.
در ماه گذشته در استان تهران حدود 157هزار فقره چک به ارزش بیش از 135هزار میلیارد ریال به دلایل مختلف ازجمله کمبود یا کسری وجه پاس نشده که از نظر تعداد 7.6درصد و از نظر ارزش 9.8درصد کل چکهای مبادله‌شده در کشور را به‌خود اختصاص داده است. پس از تهران، بیشترین نسبت تعداد چکهای برگشتی به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد به میزان 14.6درصد، لرستان 12.7درصد، خراسان شمالی 12.3درصد و پایین‌‌ترین نسبت هم به استان‌های گیلان با 6.2درصد، البرز 7.5درصد و یزد 7.8درصد اختصاص داشته است.
بانک مرکزی می‌گوید در ماه گذشته حدود 6میلیون فقره چک به ارزش بیش از 2392هزار میلیارد ریال وصول شده که از نظر تعداد یک‌دهم درصد و از حیث مبلغ 2.8درصد بیشتر از آذرماه بوده است. این گزارش می‌افزاید: بیش از 6.5میلیون فقره چک به ارزش بالغ بر 2697هزار میلیارد ریال در ماه پیش رد و بدل شده که نسبت به آذرماه از نظر تعداد 2دهم درصد و از نظر ارزش 4.4درصد رشد را نشان می‌دهد.
بیشترین تعداد چکهای رد و بدل‌شده در کل کشور به 3استان تهران، اصفهان و خراسان رضوی اختصاص داشته که سرجمع سهم این 3استان 49.8درصد بوده است. افزون بر اینکه 63.6درصد از کل ارزش ریالی چکهای مبادله‌شده به استان‌های تهران با سهم 51.3درصدی، اصفهان با سهم 7.1درصدی و خراسان رضوی با سهم 5.2درصدی اختصاص داشته است.
چرا چک‌ها برگشت می‌خورند؟
بررسی‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که در ماه گذشته بالغ بر 534هزار فقره چک به ارزش حدود 270هزار میلیارد ریال به‌دلیل کسری یا فقدان موجودی برگشت خورده که از نظر تعداد 96.6درصد و از نظر ارزش 88.4درصد چکهای برگشتی به‌دلیل کسری یا فقدان موجودی بوده است. این گزارش می‌افزاید: بیشترین نسبت تعداد چکهای برگشتی به‌دلیل کسری یا فقدان وجه در دی‌ماه به استان‌های خراسان جنوبی، ایلام، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد و کمترین نسبت هم به استان‌های سیستان و بلوچستان، البرز و گیلان اختصاص داشته است.
از نظر ارزش ریالی، بالاترین نسبت چکهای برگشتی به‌دلیل نداشتن وجه یا کسری مبلغ در استان‌های خراسان جنوبی، زنجان، کرمانشاه، اصفهان و چهارمحال و بختیاری و کمترین نسبت هم در استان‌های سیستان و بلوچستان، البرز و قم ثبت شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که نسبت چکهای برگشتی به مبادله‌شده از نظر ارزش در 8استان شامل استان‌های گیلان، البرز، هرمزگان، تهران، بوشهر، قزوین، خوزستان و زنجان پایین‌تر از میانگین کشوری بوده و به این ترتیب می‌توان شهروندان استان‌های یادشده را خوش‌حساب قلمداد کرد.
براساس گزارش همشهری، هرچند در گزارش بانک مرکزی اشاره‌ای به این مسئله نشده که چه تعداد از چکهای برگشتی ناشی از صدور چکهای جدید صیادی بوده اما انتظار می‌رفت که با اجرای قانون جدید چک و کاهش سهم دستهچکهای قدیمی، نسبت چکهای برگشتی به چکهای رد و بدل شده به‌طور محسوسی کاهش یابد و شاخص اعتماد بازار بهبود پیدا کند.
اما آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که در مقایسه تعداد چکهای برگشت‌خورده نسبت به کل چکهای مبادله‌شده از 8درصد در دی‌ماه سال گذشته به 8.4درصد و از نظر ارزش هم این نسبت از 11.1درصد در دی‌ماه پارسال به 11.3درصد در دی‌ماه امسال رسیده است.
